1
ALMOGAREN
IV/1973
Instítutum Canaríum
Hallein /A ustria
------
'· ..
L ___ 1_1-..J--1.. _ ;:_.JL.!i.2.=.!::.:.:.::zi=:_:w
Akademische Druck- u. Verlagsanstalt
Graz /A ustria
© Del documento, los autores. Digitalización realizada por ULPGC. Biblioteca, 2017
ALMOGAREN
IV/1973
Jahrbuch des
Institutum Canarium
Hallein /A ustria
Akademische Druck- u. Verla.gsanstalt
Graz /A ustria
1975
© Del documento, los autores. Digitalización realizada por ULPGC. Biblioteca, 2017
Zum Umschlagbild
Wahrend die Vinland-Karte, Umschlagbild von ALMOGAREN 111, heute als
Falschung bezeichnet wird, zeigt jenes des vorliegenden Bandes den atlantischen
Westen so, wie er noch zu Beginn des 17. Jahrhunderts dargestellt
wurde. Neben den Inselgruppen der Azoren und der Kanarischen Inseln sind
auch Fabel-Inseln (,,Brandaon"-Insel des Hl. Brandanus, Brasil und die Insula
Verde) wiedergegeben. Ausschnitt aus dem Titelkupfer des Werkes von
Cornelis de Houtman, ,,Premier livre de l'histoire de la navigation aux Indes"
etc., Amsterdam 1609.
Satz: lnstitutum Canarium, Hallein
Druck: Akademische Druck- u. Verlagsanstalt, Graz
Redaktion und für den Inhalt verantwortlich:
Hans Biedermann und Adolf Moller, Graz Auersperggasse 12
© Akademische Druck- u. Verlagsanstalt, Graz 1975
Printed in Austria
ISBN 3-201-00937-7
64/75
INHALT
D. J. WÓLFEL: Megalithikum - WeiBafrika - Kanarische Inseln 1
H. BIEDERMANN: Wolfels Westkultur und das archaologische Fakten-material
Nordwestafrikas . . . . . . . . . . . . . . . 7
H. KOLMER: ,,Le Petit Sous-Marin" . . . . . . . . . . . . . . 21
J. HOHNHOLZ: Der Mensch im Trockengrenzraum Nordafrikas, 11 . . 39
J. A. de MARCO: Análisis de algunos cuentos de animales de una
,,Cabila" del Sáhara Occidental; los Erguibat . . . . . . . . . 4 7
L. GALANO: Die afrikanischen und kanarischen Inschriften des libysch-berberischen
Typus . . . . . . . . . . . . . . 65
L. GALANO: L'inscription libyco-berbere de Loma de Aasli . . . . . 81
E. BONELLI t : Reisen ins Innere der Sahara . . . . . . . . . . . 91
M. MILBURN - l. KÓBEL-WETTLAUFFER: Contribution to the study
of sorne lithic monuments of West Sahara . . . . . . . . . . 103
W. J. PICHL: Steinsetzungen in Westafrika . . . . . . . . . . . . 151
J. L. SWAUGER: Practical problems attending rock art documentation
in the Upper Ohio Valley . . . . . . . . . . . . . . . . 161
H. NOWAK: New discoveries of rock engravings in the Land Salzburg,
Austria . . . . . . . . . . . . . . 165
P. BR YKCZYNSKI: The crosses of La Venta . . . . . . . . . . 173
MISCELLANEA
L. M. SIMON: Auf erfolgloser Felsbildersuche in Tunesien . 191
F. SEICK: Die marokkanischen ,,Tasotas" . . . . . . . . 200
H. KOLMER: Prahistorische Kunst als geistige Manifestation . 204
J. A. BULLÓN: Eiszeitmalereien in Südspanien - Cueva de la Pileta . 209
A. POLLAK-ELTZ: Menhire in Venezuela . . . . . . . . . . . 213
H. STUMFOHL: Bemerkungen zu A. Dolgopolski ,,Boreisch, Ursprache
Eurasiens" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
BUCHBESPRECHUNGEN . 217
III
© Del documento, los autores. Digitalización realizada por ULPGC. Biblioteca, 2017
ZUM GELEIT
AMT DER
SALZBURGER LANDESREGIERUNG
LANDESRAT DR. HERBERT MORITZ
Im Mai 197 3 gereichte es mir zur besonderen Ehre, die Teilnehmer des vom
Institutum Canarium veranstalteten Symposiums über die Felsbilder Eurafrikas
namens der Landesregierung von Salzburg herzlichst zu begrüBen und
ihren Beratungen, die neuen Forschungen in Nord-West-Afrika und auf den
Kanarischen Inseln gewidmet waren, einen vollen Erfolg zu wünschen.
Es war für mich auBerordentlich erfreulich, daB sich zu diesem Symposium
Wissenschaftler aus neun Landern in Hallein zusammengefunden hatten,
fanden sie doch in Hallein durch die Forschungen im Rahmen der Vor- und
Frühgeschichte auf dem Dürrnberg jene für ihre ethnologischen Studien of ene
Atmosphare vor, die von den Bürgern dieser Stadt durch ihr Interesse und
Verstandnis für Vorzeitprobleme geschaffen wurde.
Das Wirken der im Jahre 1969 gegründeten Forschungsgesellschaft ,,Institutum
Canarium" hat vor allem durch seine internationale Ausweitung und
die vielfaltigen Forschungsgebiete seiner Mitglieder nicht nur eine weitere
Brücke von unserem Land zur Welt geschlagen, sondern auch einen echten
Grundstein zu interdisziplinarer Forschungsarbeit gelegt.
Historische Erkenntnisse der letzten Jahre haben uns die Tatsache bewuBt
werden lassen, daB zwischen verschiedenen, oft weit auseinanderliegenden
Kulturen viel engere Beziehungen bestehen, als man dies früher vermutet
hatte. Das schone Wort des niederlandischen Historikers Johan Huizinga, daB
Geschichte nichts anderes sei als der Versuch einer Kultur, sich über die Vergangenheit
Rechenschaft zu geben, erhalt damit auch im Hinblick auf eine im
nordwestafrikanischen Raum vermutete ,,Westkultur", etwa als Brücke zwischen
Afrika und Alteuropa, einen neuen, mondialen Sinn.
Salzburgs Bevolkerung ist stolz darauf, daB die internationale Tatigkeit der
in Hallein wesentlich beheimateten osterreichischen WeiBafrika-Kanaren-Forschung
mit ihrer auf D. J. Wolfel zurückgehenden Tradition wesentliche neue
Impulse gegeben hat.
Salzburg, im Dezember 197 3
© Del documento, los autores. Digitalización realizada por ULPGC. Biblioteca, 2017
MITGLIEDERVERZEICHNIS, Stand 31.3.1975
E h r e n m i t g l i e d e r:
Prof. DDr. Alois Closs
A-8010 Graz, Wickenburggasse 30, Austria
S. Exzellenz Don Miguel de Lojendio,
Spanischer Botschafter
Ambassade de Espagne F-75 Paris, France
S. Exzellenz General Fernando de Sandoval y Coig
Madrid-8, C/Francisco Lozano, 15-4 °, Spain
O r d e n t l i c h e u n d u n t e r s t ü t z e n d e M i t g l i e d e r
Adelhofer, Dr. Otto A-1030 Wien, Fasangasse 31/11, Austria
Adademie der Wissenschaften der DDR DDR-108 Berlin, Leipzigerstra.Be 3/4, Ger-man
Democratic Republic
Albrecht, Jürgen D-355 Marburg, Barfüsserstrasse 18, Germany
Alcina Franch, Prof. Dr. José Madrid-15, Vallehermose, 68, Spain
Anders, Doz. Dr. Ferdinand A-3400 Klosterneuburg, Kierlingerstrasse 50, Austria
Anthropologisches lnstitut der Universitat Kiel, D-23 Kiel, Olshausenstrasse, An-gerbau,
Haus A 1, Germany
Aschauer, August A-5400 Hallein, Rudolf Winkler-Stra.Be 9, Austria
Baguhn, Anny D-2 Hamburg 76, Richardstra.Be 31, Germany
Baier, Dipl. lng. Bernd A-5400 Hallein, Oedlstra.Be 13, Austria
Bajocco, Prof. Dr. Alf 1-16155 Genova-Pegli, Via Caracciolo, 1-7, Se. B, ltaly
Bargatzky, cand. phil. Thomas D-2 Hamburg 13, lnnocentiastra.Be 16, Germany
Beckel, Dr. Lothar A-4820 Bad lschl, Ahornstra.Be 12, Austria
Berres, Sonja D-54 Koblenz, Adamsstra.Be 10, Germany
Biedermann, Dr. Hans A-8461 Ehrenhausen, Postfach 18, Austria
Bonin, Dr. Werner D-7022 Oberaichen, lm Waldle 13, Germany
Brader, Kurt A-5020 Salzburg, Bessarabierstra.Be 28, Austria
Braun, Gerd A-5400 Hallein, Unterer Markt 3, Austria
Broda de Casas, Dr. Johanna A-1130 Wien, Maxingstra.Be 4b/16, Austria
Brykczinski, Piotr Skolimów, ul. Oborska 1 A, Poland
Buchbauer, Lilo A-5400 Hallein, Rudolf Winklerstra.Be 32, Austria
Burang-lllion, Theodor A-5020 Salzburg, Bahnpost, Fach 59, Austria
Butz, Dr. Robert A-5071 Salzburg, Walserfeld 1005/B/6, Austria
Cabrera Barreto, Manuel F-75020 Paris, 42-46 rue des Haies, Bat. A, Ese. 1, France
Centro Camuno di Studi Preistorici 1-25044 Capo di Ponte (Brescia), ltaly
VII
© Del documento, los autores. Digitalización realizada por ULPGC. Biblioteca, 2017
Cornellas Solé, Carlos Barcelona-14, Olzinellas 82-3° , Spain
Culina, Johann D-8 München 71, HofbrunnstraBe 55, Germany
Departamento de Arqueología de la Universidad de La Laguna La Laguna, Tenerife,
Canary Islands, Spain
Departamento de Antropología y Etnología de América, Madrid-3, Ciudad Univer-sitaria,
Spain
Dolezal, Prof. Erich A-1020 Wien, BocklinstraBe 2, Austria
Domenig, Dr. Max A-5400 Hallein, Bayerhammerplatz, Austria
Dondelinger, Dr. Edmund D-54 Koblenz, MainzerstraBe 69, Germany
Dondelinger, Lucia D-54 Koblenz, MainzerstraBe 69, Germany
Eggert, Obering. Julius D-8 München 82, lrmelastraBe 9, Germany
Eichler, Dr. Edwin Granadilla de Abona, Cruz Alta/Los Blanquitos, Tenerife, Canary
Islands, Spain
Eichler, Danica Granadilla de Abona, Cruz Alta/Los Blanquitos, Tenerife, Canary
Islands, Spain
Emminger, Antje D-6 Frankfurt, Walter KolbstraBe 20, Germany
Endlich, Dr. Bruno D-7024 Bernhausen, WiesenstraBe 17, Germany
Engljahringer, Gertrude A-5020 Salzburg, Goldgasse 6-8, Austria
Erler, Direktor Martin D-8021 Icking, IrschenhauserstraBe 5, Germany
Eschbacher, Walter A-5400 Hallein, Salzachtal-BundesstraBe Süd Nr. 26, Austria
Estalayo Díaz, Comandante Juían Smara, Sáhara español, Spain
Fallwickl, Josef A-5400 Hallein, RiferhauptstraBe 169, Austria
Fernández, Lic. David W. Caracas, Llaguno a Cuartel Viejo, Edif. Llaguaral 103 P. H.,
Venezuela
Fock, Dr. phil. Gerhard J. Kimberley 8300, P. O. Box 316, South Africa
Fornfischer, Ing. grad. Ludwig D-8 München 2, WestendstraBe 139/3, Germany
Franke, Richard D-7157 Murrhardt, Graben 39, Germany
Freh, Dr. Wilhelm A-4020 Linz, MuseumstraBe 14, Austria
Freund, Günther D-54 Koblenz-Oberwerth, Eichendorffstr. 34, Germany
Frick, Dr. med. Karl D-4630 Bochum-Stiepel, Zikadenweg 12, Germany
Frischmuth-Grün, Barbara A-2295 Oberweiden Nr. 73
Frobenius-lnstitut D-6 Frankfurt, LiebigstraBe 41, Germany
Fudickar, Kurt D-785 Lorrach, Arend Braye-StraBe 33, Germany
Gaitero Lozano, Prof. Heriberto Logroño, C/Ingeniero la Cierva 10-3°, Spain
Galand, Prof. Dr. Lionel F-92340 Bourg-la-Reine, rue André-Theuriet, France
Gay, Dr. Carlo T. E. Kew Gardens, N. Y. 11415, 80-71 Grenfell Street, USA
Gaumannmüller, Peter A-5020 Salzburg, LeitmeritzstraBe 8, Austria
Geerdts, Hans Werner Marrakech-Mouazzine, 51 derb el hammam, Morocco
Gesellschaft für Vor- und Frühgeschichte D-53 Bonn, Postfach 97, Germany
VIII
© Del documento, los autores. Digitalización realizada por ULPGC. Biblioteca, 2017
Gilbert, Vera Jane London E. C. 4, c/o Bank of London & South America, 40 Queen
Victoria Street, England
Goás Escribano, Capitán Cesar El Aaiún, Estafeta Militar 538-52, Sáhara español,
Spain
González Fernández, Capitán Justo Auserd/Villa Cisneros, Delegación Gubernativa,
Sáhara español, Spain
Gossler, Dr. Otto A-3100 St. Polten, KremserlandstraBe 33b, Austria
Gunga, Hans-Christian D-4781 Benninghausen, Im Westbruch 24, Germany
Hahn, Dr. Karin D-3418 Uslar-Wiensen, Tappenberg 33, Germany
Hartung, Prof. Dr. Horst Guadalajara/Jalisco, Morelos 2156, México
Hedrich, Georg Teror de Gran Canaria, Canary Islands, Spain
Heger, Ernst A-5020 Salzburg, KreuzstraBe 19, Austria
Heinrich, Dr. Wolfgang A-4020 Linz HarrachstraBe 10 Austria
Herglotz, Dr. Heimo A-7423 Pinkafeld, Turbagasse 11, Austria
Herzog, Hermine A-1180 Wien, Schindlergasse 53 A, Austria
Herzog, Dr. Wolfgang A-5400 Hallein, Josef Mohrweg 3, Austria
Hokke, Adolf Friedrich A-8010 Graz, Schwimmschulkai 84-86, Austria
Hofner, Dr. Godefried A-5400 Hallein, Ritter v. Schwarz-StraBe 4b, Austria
Hülsmann, Dr. Bernhard D-54 Koblenz, GoethestraBe 19, Germany
Hülsmann, Traudl D-54 Koblenz, GoethestraBe 19, Germany
Hülsmann, Bernhard D-54 Koblenz, GoethestraBe 19 Germany
Hülsmann, Stefan D-8 München 70, ArnimstraBe 23, Germany
Hunschede, OLGR Hildegard D-54 Koblenz, BismarkstraBe 19, Germany
Ibero-Amerikanisches Institut D-1 Berlín 45, GaertnerstraBe 25-32, Germany
Institut d' Archéologie Méditerranéenne Prof. Dr. Georges Souville F-13 Aix-en-Pro-vence,
France
Instituto de Prehistoria y Arqueología, Barcelona-4, Parque de Montjuich, Palacio del
Museo Arqueológico, Spain
Instituto Español de Prehistoria, Madrid-1, Palacio del Museo Arqueologico Nacional,
Serrano 13, Spain
Institute of Archaeology, University of London, London WClH OPY, 31-34 Gordon
Square, England
Institut für wissenschaftliche Zusammenarbeit D-74 Tübingen, LandhausstraBe 18,
Germany
Jakob, Ing. Heinrich M. D-68 Mannheim, ReiherstraBe 7, Germany
Janauscheck, Med. Rat. Dr. Josef A-5400 Hallein, Burgfried 34 C, Austria
Jiménez Sánchez, Sebastían Las Palmas de Gran Canaria, Fernando Galván 8, Canary
Islands, Spain
Jungraithmayr, Prof. Dr. Herrmann D-3551 Wehrda-Marburg, Unter dem Gedanken-spiel
54, Germany
IX
Kabisch-Thiesbürger, Dr. Maria D-4781 Benninghausen, lm Westbruch, Germany
Kappacher, Walter A-5020 Salzburg, Stocklstra.Be 2, Austria
Kempisty, Dr. Andrzej Warszawa, ul. Francuska 49 m. 14, Poland
Klein, Prof. Dipl. Ing. Reinhold D-4950 Minden, Konigstra.Be 54, Germany
Klein, Susanne D-65 Mainz, Berlinerstra.Be 29, Germany
Klimesch, Dr. Josef A-4020 Linz, Donatusgasse 4, Austria
Knogler, Direktor Franz A-4864 Attersee, Kirchenstra.Be 28, Austria
Knogler, Günther A-4864 Attersee, Kirchenstra.Be 28, Austria
Knoll, Dipl. Dolm. Helmfried A-1190 Wien, Bauernfeldgasse 10/1, Austria
Knobl, Konrad Kuno A-2371 Hinterbrühl, Kropflsteig 32, Austria
Kolmann, Dr. Erich M. A-1210, Wien, Brünnerstra.Be 9/1/13, Austria
Kolmer, Dr. Hans A-8010 Graz, Rechbauerstra.Be 49, Austria
Korn, Dieter D-6536 Langenlonsheim, An den Weingarten 34, Germany
Korn, Jutta A-5400 Hallein, Neue Heimatstra.Be 6, Austria
Kosack, Dr. Wolfgang D-1 Berlin 44, Richardstra.Be 102, Germany
Kobel-Wettlauffer, Irma D-8 München, Sternstra.Be 22, Germany
Kohler, Prof. Dr. Ulrich D-44 Münster, Seminar für Volkerkunde, Studtstra.Be 32,
Germany
Krack, Dr. Niels D-3413 Moringern, Rathausplatz 1, Germany
Kraml, Roland D-823 Bad Reichenhall, Salzburgerstra.Be 37 1/2, Germany
Kratochwill, Dr. Max A-1190 Wien, Peter Jordanstra.Be 94, Austria
Kreibich, Disponent i. R. Adolf A-5400 Hallein, Dr. Karl Kellnerstra.Be 4, Austria
Krüss, James Las Palmas de Gran Canaria, Casa La Montañeta, La Calzada, Canary
Islands, Spain
Kruparz, Dr. Heinz A-1190 Wien, Chimanistra.Be 30/10, Austria
Krzak, Dr. Zygmunt Warszawa 42, ul. Kasprzaka 5 m., Poland
Ksica, Miroslav Brno 16, E. Machové, Czechoslovakia
Kunz, Oberreg. Baurat Jürgen D-805 Freising, Kleinbachern 8, Germany
Lang-Kirnberg, Prof. DDr. Karl A-1040 Wien, Argentinierstra.Be 4 7, Austria
Le ben, Dr. Franc 6100 Ljubljana, Arheoloski Institut/SAZU, Novi TRG 3, Yugoslavia
Lenz, Direktor Hans México 18, D. F., Arteaga y Salazar 1215, Contadero, Cuaji-malpa,
México
Leppin, Dr. Hans Peter, D-5 Koln 41, Zülpicherstr. 355, Germany
Leschanz, Ilse A-5431 Kuchl Nr. 252, Austria
Letan, Robert Casablanca, 36 Rue de l'Isere, Morocco
Liebenow, Dr. Erwin D-2061 Kastorf, Ratzeburgerstra.Be 4, Germany
Linke, Ewald A-8561 Soding Nr. 117, Austria
Lucas Fernández, José Vera/Almería, José Antonio 7, Spain
Lutz-Kopp, Jutta D-834 Berchtesgaden Obergern/NuBhof, Germany
Maass, Hermann Josef D-44 Münster, Lauenburgstra.Be 1, Germany
Machado von Tschusi, Dr. lng. Eugenio Santa Cruz de Tenerife, Apartado 580, Canary
Islands, Spain
X
© Del documento, los autores. Digitalización realizada por ULPGC. Biblioteca, 2017
Marco, José Antonio Madrid-20, Valderrey 16-7° , Spain
Martínez, S. Exz. José Luis México 5, D. F., Rousseau 53, México
Mauser, Dr. Peter F. D-7 Stuttgart 1, GebelsbergerstraBe 80 A, Germany
Mavor (ir.), James W. Woods Hole, MASS. 02543, Woods Hole Oceanographic
Institution, USA
Mayr, Danilo A. DDR-11 Berlin-Pankow, Brasilianische Botschaft, Esplanade 11,
German Democratic Republic
Mayr, Mathias A-5400 Hallein, AltendorffstraBe 12, Austria
Menapace, Richard A-5020 Salzburg, Kaltnergasse 12, Austria
Menghin, Prof. Dr. Osmund A-6020 lnnsbruck, Mitterweg 61, Austria
Milburn, Mark A. W. Ronda/Malaga, Plaza Mondragon 7, Spain
Mindt, Dipl. Ing. Heinz R. D-6451 Rodenbach 1, AuheimerstraBe 16, Germany
Mitlacher, Prof. Dr. Melitta A-8010 Graz, Hasnerplatz 2, Austria
Mitsche, Luise A-5400 Hallein, Salzachtal-Bundesstr.-Süd Nr. 32, Austria
Mitterrutzner, Albin A-5020 Salzburg, MauracherstraBe 6, Austria
Mi:iller, Adolf A-8042 Graz, Janneckweg 26, Austria
Mori, Prof. Dr. Fabrizio 1-00197 Roma, Via Denza 66, Italy
Mühlen, Dr.Karen von zur Edgewater, N.J. 07020, 1375 River Road Carbean-house
5 M, USA
Müller, Dr. Carla D-645 Hanau, HainstraBe 14a, Germany
Müller, Dr. Gerhard A-1160 Wien, OttakringerstraBe 242/9/21, Austria
Müller, Ilse D-6078 Neu Isenburg, BahnhofstraBe 220, Germany
Müller, Dr. Werner D-74 Tübingen, Im Rotbad 20/2, Germany
Murr, Fritzi A-6580 St. Anton a. A., Austria
Novak, Cornelius
Nowak, Herbert F.
Tel-Aviv, 53 Ashkenazi St., Shikun Dan, Israel
A-5400 Hallein, Hi:illgartenweg 2, Austria
Oetli, Dr. Max CH-8305 Dietlikon, SantisstraBe 15, Switzerland
Orientalische Kommission der Polnischen Akademie der Wissenschaften
31-016 Kraków, Slawkowska 1 7, Poland
Ortner, Dr. Wulfdieter A-5400 Hallein, RudolfWinklerstraBe 1, Austria
Ortner, Siegrid A-5400 Hallein, RudolfWinklerstraBe 1, Austria
Pager, Harald Johannesburg, 70-20th Street, Parkhurst, South Africa
Panajotopoulos, Dimitri A-8042 Graz, St. Peter HauptstraBe 6, Austria
Paula, Wilhelm A-1140 Wien, TinterstraBe 36/4, Austria
Peiffer, Karlheinz D-4048 Grevenbroich-Mühlrath 5, An der Schützenwiese 16,
Germany
Pensl, Prim. Dr. Erwin A-8600 Bruck, PischkerstraBe 16, Austria
Petter, Mathilde A-6200 Innsbruck, Ki:irnerstraBe 18/1
Petzold, Dipl. Ing. Rudolf D-65-Mainz, SchottstraBe 9, Germany
Pichi, Prof. Dr. Walter J. Dakar, 39 rue Mohamed V., appt. 3, Senegal
Pirklbauer, Ewald A-4020 Linz, PrunerstraBe 7, Austria
XI
© Del documento, los autores. Digitalización realizada por ULPGC. Biblioteca, 2017
Pfiffig, Dozent Dr. Ambros A-2093 Geras, Stift Geras, HauptstraBe 2, Austria
Pfuner, Otto D-81 Garmisch-Patenkirchen, ZugspitzstraBe 64/1, Germany
Pistotnik, Dr. Ulrike A-8043 Graz, Am Rehgrund 20/5, Austria
Plank, Dr. Carl Granadilla de Abona, Chuchurumbache, Tenerife, Canary lslands,
Spain
Pocivavnik, Dr. lngeborg A-8010 Graz, Klosterwiesgasse 37, Austria
Pohl, Dr. Klaus Peter Santa Brigida de Gran Canaria, San José de las Vegas 29, Canary
lslands, Spain
Pokorny, Dr. Rudolf D-8 München 40, Agnesstr. 48, Germany
Prahauser, Herta A-5412 Puch Nr. 285, Austria
Proebsting, Friedrich W. D-5205 St. Augustin, GeislarerstraBe 10, Germany
Rapp, Dr. Hildegard D-729 Freudenstadt, SaarstraBe 29, Germany
Ratschiller, Dr. Ludwig K. 1-39100 Bozen, Claudia Augusta 149, ltaly
Razim, Alois A-1220 Wien, QuadenstraBe 8/13/8/18, Austria
Repis, Willi A-5412 Puch Nr. 285, Austria
Rettenbacher, OSR August A-5423 St. Koloman Nr. 103, Austria
Robertson, Stewart E. Edinburgh EHlO 4AF, 45 B Falcon Court, Scotland
Romisch-Germanische Komrnission des Deutschen Archaologischen lnstituts
D-6 Frankfurt, PalmengartenstraBe 10-12, Germany
Rohwedder, Dr. Dorothea D-6243 Konigstein, Roderweg 14a, Germany
Roithinger, Dr. Alois A-5020 Salzburg, J osef GlaabstraBe 13, Austria
Rotheneder, Franz A-5400 Hallein, BahnhofstraBe 4, Austria
Rosa, Prof. Dr. Leopoldo de La Santa Cruz de Tenerife, lmeldo Seris 16-30, Canary
lslands, Spain
Santner, Stadtrat Josef A-5400 Hallein, Neumayerplatz 7, Austria
Sautner, Prof. Dr. Fritz A-1070 Wien, Zollergasse 2, Austria
Seidel, Helmut S-605 90 Norrkoping, Blaklockstigen 2, Vastra Husby, Sweden
Seiler, Martin A-4810 Gmunden, Johann Orth-Allee, Austria
Sicard, Sigvard von Birmingham B29 6LE, Selly Oak Colleges, England
Siemens, Lothar G. Las Palmas de Gran Canaria, Apartado 259, Canary lslands, Spain
Simon, Maria Luise D-8081 Mauern, St. GeorgstraBe 3, Germany
Simoneau, Prof. André Marrakesch, Villa Rahal, 295 quartier Semlalia, Morocco
Slusallek, Klaus D-65 Mainz, WallstraBe 10, Germany
Sollath, Ursula A-5400 Hallein, Weisslhofweg 5, Austria
Sullivan, Dir. Timothy J. South Miami/Florida 33101, 7901 S.W. 78 Street, USA
Swauger, Ass. Dir. James L. Pittsburgh/PA 15213, Carnegie Museum USA
Szabo, Franz 01000 Sao Paulo, Caixa Postal 5736, Brasil
Scheicher, Dipl. Arch. Hans A-5400 Hallein, Ritter v. SchwarzstraBe 3/7, Austria
Scheicher, Dipl. Arch. Rudolf A-5400 Hallein, Schondorferplatz 6, Austria
Schittenhelm, Fachoberinsp. Kurt A-8530 Deutschlandsberg, SchieBstattgasse 6,
Austria
XII
© Del documento, los autores. Digitalización realizada por ULPGC. Biblioteca, 2017
Schneider, Gerhard A-5023 Salzburg, Südtirolerplatz 3, Austria
Schreiner, Prim. Dr. Bernd A-8605 Kapfenberg, Mühlwiesenweg 2, Austria
Schuller, Dr. Johann A-8010 Graz, Münzgrabenstr. 246/23, Austria
Schultka, Stephan D-44 Münster, Dunantstra.Be 30, Zi. 211, Germany
Schwager, Joachim A-8010 Graz, Elisabethstra.Be 93, Austria
Schwaiger, Dipl. Arch. Fridolin F. A-4020 Linz, Rosenauerstra.Be 18, Austria
Schwamberger, Dr. Georg , A-5400 Hallein, Wiestal Landesstra.Be 14, Austria
Schwidetzky, Prof. Dr. Ilse D-65 Mainz, Anthropologisches lnstitut der Universitat
Mainz, Germany
Stacul, Prof. Dr. Paul 1-39100 Bozen, Fagenstra.Be 56B, Italy
Steffes, Helene D-5205 St. Augustin, Mülldorferstr. 25, Germany
Stengl, Detlef A-5020 Salzburg, Triendlstra.Be 10, Austria
Sterz, Donald A-6020 lnnsbruck, Kornerstra.Be 18/1, Austria
Stieglitz, Dr. Friedrich A-2380 Perchtoldsdorf, Erlenweg 14, Austria
Straubinger, Günther A-5020 Salzburg, Tegetthoffstr. 8, Austria
Strobl, Gustav Los Realejos, Tierra de Oro no. 6, Tenerife, Canary lslands, Spain
Stumfohl, Dr. Helmut A-8054 Graz-Stra.Bgang, Mantscha-Waldweg 8, Austria
Tarquis Rodríguez, Pedro Santa Cruz de Tenerife, Serrano 75, Canary lslands, Spain
Thiele, Klaus México 10., D.F., Ediciones Euroamericanas, Perugino 35/1, México
Till, Prof. Heinrich A-5570 Mauterndorf, Nr. 18, Austria
Trost, Franz A-1160 Wien, Hasnerstr. 77/20
Tschusi, Federico von Santa Cruz de Tenerife, Vista Bella, El Ramonal, Canary
lslands, Spain
Turetzky, Dipl. Dolm. Elisabeth A-1130 Wien, Amalienstra.Be 34a, Austria
Uyanik, Prof. Dr. Muvaffak
Ap., Turkey
lstanbul, Kadikoy-Rihtim Resitefendi, 66/3 Ekrem Bey
Van Noten, Prof. Dr. Francis B-1980 Tervuren, Koninklijk Museum voor Midden-
Afrika, Belgium
Vollrath, Dr. Wolfgang D-4330 Mülheim/Ruhr, Speldorf, Kesselbruchweg 112,
Germany
Wagner, Mag. Viktor A-5500 Bischofshofen, Hans Tremlstra.Be 1, Austria
Wagner, Dr. Helmuth Otto D-28 Bremen, Sophienstr. 54/58, Austria
Wagnest, Anton A-5400 Hallein, Neugoldegg-Gasse 3, Austria
Waldner, Georg A-2340 Modling, Schillerstr. 313, Austria
Wallisch, Prof. Harald A-8010 Graz, Jauerburggasse 19/II/ll, Austria
Wallmann, Sigi A-5400 Hallein, Karl Dorreckstra.Be 32, Austria
Weber, Gertrud D-355 Marburg, Wilhelm RoserstraBe 18, Germany
Weber, Rudolf Santa Cruz de Tenerife, Numancia 55-2A, Canary lslands, Spain
Wege, Gunter D-355 Marburg, Wilhelmstra.Be 56, Germany
Weigel, Jutta D-62 Wiesbaden, Adolfsallee 44, Germany
XIII
© Del documento, los autores. Digitalización realizada por ULPGC. Biblioteca, 2017
Wehrmeister, Klaus D-24 Lübeck, Marliring 86, Germany
Wellmann, Prof. Dr. Klaus F. Apt. 6-C, 580 East 21st Street Brooklyn, New York
11226 USA
Wendel, Heinrich D-4 Düsseldorf, Hans Sachs-StraBe 15, Germany
Wiebecke, Adolf A-5400 Hallein, Postfach 95, Austria
Wiercinski, Prof. Dr. Andrzej Warszawa, ul. Spiska 4a.m.55, Poland
Wingert-Uhde, Helga D-2 Hamburg 55, Am Sorgfeld 52, Germany
Wimmer, Dr. Alexis F-68 Montreux-Vieux, France
Wimmer, Oberst Karl A-5020 Salzburg, Otto v. Lilienthalstr. 62, Austria
Wimmer, Manfred A-4020 Linz, KirchmühlstraBe 19, Austria
Wintermeyer, August D-62 Wiesbaden-Dotzheim, AunelstraBe 28, Germany
Witt, Jürgen Tzaneen/N.Tvl., P.0.Box 700, South Africa
Wollenik, Franz F. A-1170 Wien, Hernalser HauptstraBe 104/27, Austria
Wunderlich, Gisela D-7 Stuttgart, Wannenstr. 54, Germany
XIV
© Del documento, los autores. Digitalización realizada por ULPGC. Biblioteca, 2017